Vijf uur per dag online zijn en gemiddeld 2245 berichtjes per dag versturen betekent dat je hele leven zich online afspeelt. Wat gebeurt er allemaal in die online wereld? Waar zijn tieners eigenlijk de hele dag mee bezig? Deze wereld lijkt zich af te spelen op een totaal andere planeet waarvan nog niet iedereen de taal spreekt. Wat wordt er bedoeld met “on fleek” en wat is dat vloggen precies? Voor mijn afstudeerproject heb ik onderzoek gedaan naar het online leven van tieners tussen de 10 en 18 jaar, met als resultaat: een reizende expo in de vorm van een caravan. Stap je mee in de online wereld van tieners?

“Ik heb me een kwartier opgesloten in de ruimte over het online pesten. Het lezen en horen van al die haatcomments is wel echt héél heftig! Gaan mensen echt zo met elkaar om? – Karin

Vrijwel iedere tiener heeft tegenwoordig een smartphone/tablet en is hier gemiddeld vijf uur per dag mee bezig. Er verschijnen steeds meer artikelen over de gevolgen van overmatig sociale mediagebruik en wat dat met je kan doen. Zo is inmiddels bewezen dat je energie verliest, je concentratie slechter wordt, maar ook slaapproblemen komen steeds vaker voor. In een artikel geeft Dr. Marcel Smits (neuroloog/somnoloog) aan dat hij per week minstens tien jongeren spreekt die kampen met slaapproblemen. Hij legt uit dat dit komt doordat tieners steeds vaker tot vlak voor het slapen gaan op hun telefoon zitten. Het vele online willen zijn heeft voornamelijk te maken met FOMO (de angst om iets te missen en er niet bij te horen). De overvloed aan informatie door het continu online zijn en de gevolgen hiervan wordt ook wel infobesitas (of socialbesitas) genoemd. Er verschijnen regelmatig nieuwsberichten over sociale mediaverslavingen onder tieners, cyberpesten, niet genoeg slaap… et cetera. Maar hoe zit dit precies en ervaren ze dit zelf ook zo?

Tóch even kijken

Samen met tieners heb ik kritisch gekeken naar die online wereld en alles wat daarin plaatsvindt. Zowel de positieve als negatieve punten kwamen aan bod. Je kunt hierbij denken aan nepnieuws, cyberpesten, concentratieproblemen en het vele moe zijn. Vooral het cyberpesten is uitgebreid besproken. Velen geven aan zich vaak buitengesloten te voelen omdat ze niet in een bepaalde groepsapp zitten. Ook was het verrassend dat een aantal tieners aangaf bepaalde platforms onzin te vinden, maar het toch niet kon laten even te checken of er nieuwe dingen opstaan, waardoor ze stiekem toch te laat naar bed gaan en de dag erna supermoe zijn.

Uiteraard zijn er ook positieve dingen. Zo vertelde Laura bijvoorbeeld dat ze véél hogere cijfers haalt voor Engels sinds haar lerares de lesstof aanbiedt volgens het Flipping the Classroom principe. Thijs geeft aan dat hij het vooral een fijn systeem vindt omdat je zo vaak als nodig is op pauze en start kan drukken. Maar niet iedereen vindt het een prettig systeem, als je het filmpje niet bekeken hebt, is de les lastig te volgen…

Gelukkig zijn er genoeg sites waar deze filmpjes op verzameld worden, anders is het doorklikken naar schattige kattenvideos op YouTube natuurlijk zo gebeurd. Al is dit niet het eerste waar tieners aan denken als je het hebt over YouTube. De meesten kijken dagelijks naar YouTube als vervanging van de televisie. Naast YouTube zijn ook Instagram, WhatsApp, Musical.ly en Snapchat populaire en veelgebruikte apps.

Instagram wordt vooral gebruikt om klasgenoten beter te leren kennen. Snapchat is fijn omdat je foto na zoveel uur weer verdwijnt, met Musical.ly maak je gave filmpjes en met WhatsApp blijf je gemakkelijk in contact met vrienden en familie. Daarnaast is WhatsApp ook handig om groepsopdrachten voor school op afstand te maken en ben je sneller op de hoogte als er een les uitvalt. Wel geven voornamelijk meisjes aan zich verplicht te voelen in zo’n groepsapp te blijven. Uit angst dat ze de leuke feestjes, afspraken of andere weetjes missen.

“Mijn moeder begrijpt daar helemaal niets van”

online wereld, tieners, online pestenWe kunnen dus wel constateren dat de online wereld een wereld is waarin zich van alles afspeelt. Het is fijn dat naast zoveel online gevaren ook positieve dingen te vinden zijn, maar het is wel belangrijk dat erover gesproken wordt. Dit is niet altijd even makkelijk. Tijdens de gesprekken hoorde ik meerde keren “Haha, mijn moeder? Die begrijpt daar hélemaal niets van”. Tieners voelen zich vaak onbegrepen en hebben het idee een andere taal te spreken.

Reizende installatie

Vandaar dat ik deze reizende installatie op wielen heb ontworpen. Het is de visuele vertaling van dit onderzoek en representeert de tienerkamer waarin die online wereld zich veelal afspeelt. Zo kunnen ouders, leraren en andere professionals een kijkje nemen in de online wereld van tieners. Alle onderwerpen hebben een passend plekje gekregen in de caravan. Zo heb je bij het bureau onder andere informatie over het Flipping the Classroom principe en alles over vloggen en YouTubers. In de wc heb je de ‘shitwall’ die is behangen met haatcomments en alles over online pesten et cetera.

“Ohh wat interessant allemaal! Ik ben lerares op een middelbare school en ga dit zeker eens met mijn klas bespreken. Ben wel benieuwd hoe zij dit zien.” – Marieke“Mijn schoonzoon had zo’n poster meegenomen, we hebben het er de hele avond over gehad. Vond het zo interessant dat ik besloot ook even te komen kijken.” – Bezoeker

Met deze installatie hoop ik het gesprek op gang te brengen zodat we elkaars leefwerelden beter leren kennen en begrijpen. Tegelijkertijd is het dan ook makkelijker om eventuele sociale mediaverslavingen of andere problemen tijdig te constateren, leren we alles over die nieuwe hippe apps en zijn we weer helemaal up to date. Na een bezoek aan deze installatie is er gegarandeerd voldoende gespreksstof voor tijdens het eten!